Ας δούμε, λοιπόν, τι είναι εθνικισμός, τι κοσμοπολιτισμός και
γιατί αποτελούν τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος της αστικής
πολιτικής και ιδεολογίας.
Εθνικισμός είναι ιδεολογία της αστικής τάξης, που αποσκοπεί να διεγείρει το μίσος των λαών ενάντια σε άλλους λαούς και να στεριώσει στη συνείδησή τους την αντίληψη της κυριαρχίας ενός κράτους πάνω σ' ένα άλλο. Ο εθνικισμός καλλιεργείται από τα καπιταλιστικά κράτη, γιατί στη φύση της ατομικής ιδιοκτησίας και του κεφαλαίου βρίσκεται η ανάγκη της διαίρεσης των ανθρώπων, που δίνει την ευκαιρία πιο εύκολης επιβολής της καταπίεσης και εκμετάλλευσης. (Ένα μέσον και μάλιστα ισχυρό είναι η εθνική καταγωγή). Η αστική τάξη διαδίδει τον εθνικισμό, για να σπείρει τη διχόνοια ανάμεσα στους εργαζόμενους των διαφόρων εθνών. Για να τους εμποδίσει να χειραφετηθούν και να ενωθούν σε κοινό μέτωπο ενάντιά της. Για να αποσπάσει την προσοχή τους από την ταξική πάλη για την ανατροπή του κεφαλαίου. Στην εποχή του ιμπεριαλισμού, η αστική τάξη χρησιμοποιεί τον εθνικισμό για την προετοιμασία των ιμπεριαλιστικών πολέμων και για να δικαιολογήσει την υποδούλωση άλλων λαών. Επίσης, χρησιμοποιεί τον εθνικισμό και στο εσωτερικό ενός κράτους, όταν το αστικό κράτος είναι πολυεθνικό, ή όταν υπάρχει μεγάλο τμήμα μεταναστών, με δεδομένο το αντικειμενικό γεγονός, σύμφυτο του καπιταλισμού, της ανεργίας, της φτώχειας, της εξαθλίωσης.
Ο εθνικισμός μπορεί και διαδίδεται ή επιδρά σε συνειδήσεις ανώριμες πολιτικά, ταξικά, επειδή ακριβώς υπάρχει το έδαφος ανάπτυξής του από την εποχή των αστικών επαναστάσεων και τη δημιουργία καπιταλιστικών κρατών. Είναι η εποχή περάσματος από τη φεουδαρχία στον καπιταλισμό. Η ανερχόμενη αστική τάξη, προοδευτική τότε, είχε την ανάγκη, προκειμένου να δημιουργήσει το δικό της κράτος, να προσδώσει εθνικό χαρακτήρα, προβάλλοντας το εθνοτικό στοιχείο ως κυρίαρχο, προκειμένου να προωθήσει τις δικές της καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής, ενάντια στις αντιδραστικές τότε φεουδαρχικές. Μπορούσε έτσι να τραβήξει μαζί της όλα τα τότε καταπιεζόμενα από τη φεουδαρχία κοινωνικά λαϊκά στρώματα με αιχμή το εθνικό στοιχείο. Έτσι συγκροτήθηκε το έθνος - κράτος. Για παράδειγμα, η επανάσταση του 1821, ενώ ήταν αστική ως προς το κοινωνικό της περιεχόμενο, έμεινε στην ιστορία ως εθνικοαπελευθερωτική.
Η συγκρότηση του έθνους - κράτους δε σήμαινε ούτε τότε καθαρότητα εθνική, με την έννοια της εθνικής ρίζας, της φυλής κλπ. Βεβαίως, το σημερινό θέμα μας δεν είναι η ιστορική έρευνα για τη διαμόρφωση του έθνους - κράτους. Αν κάνουμε αυτές τις αναφορές, είναι ακριβώς επειδή η «καθαρότητα» του έθνους χρησιμοποιήθηκε από την ιμπεριαλιστική προπαγάνδα, για να υποδαυλίζει τον εθνικισμό και να κάνει πολέμους, φτάνοντας κάποτε να αναγάγει την έννοια του έθνους στην «καθαρότητα» του, όπως επίσης και να δικαιολογεί τους ιμπεριαλιστικούς πολέμους (π.χ., Βαλκάνια) με τη δημιουργία «καθαρών» εθνικών κρατών. Χρησιμοποιεί, δε, ανάλογη προπαγάνδα για τους ίδιους σκοπούς της διαιώνισης του καπιταλισμού, δημιουργώντας και οξύνοντας αντιθέσεις και ανταγωνισμούς ανάμεσα στην εργατική τάξη με βάση την εθνική καταγωγή. Μια ματιά στο «περιούσιο», κατά τη ρήση της Μ. Ολμπράιτ, αμερικάνικο έθνος φτάνει για να γίνει αντιληπτό ότι οι Αμερικάνοι σαν έθνος υπάρχουν στις ΗΠΑ, αλλά αυτό το έθνος απαρτίζεται από Άγγλους, Ιρλανδούς, Αφρικανούς, Λατινο-αμερικάνους, Κινέζους κ.ά. Βεβαίως, η άρχουσα τάξη των ΗΠΑ δε διστάζει να καλλιεργεί τον εθνικισμό («περιούσιο» έθνος οι Αμερικάνοι), για να υποτάσσει τον αμερικάνικο λαό στους ιμπεριαλιστικούς πολεμικούς της σκοπούς.''
Εθνικισμός είναι ιδεολογία της αστικής τάξης, που αποσκοπεί να διεγείρει το μίσος των λαών ενάντια σε άλλους λαούς και να στεριώσει στη συνείδησή τους την αντίληψη της κυριαρχίας ενός κράτους πάνω σ' ένα άλλο. Ο εθνικισμός καλλιεργείται από τα καπιταλιστικά κράτη, γιατί στη φύση της ατομικής ιδιοκτησίας και του κεφαλαίου βρίσκεται η ανάγκη της διαίρεσης των ανθρώπων, που δίνει την ευκαιρία πιο εύκολης επιβολής της καταπίεσης και εκμετάλλευσης. (Ένα μέσον και μάλιστα ισχυρό είναι η εθνική καταγωγή). Η αστική τάξη διαδίδει τον εθνικισμό, για να σπείρει τη διχόνοια ανάμεσα στους εργαζόμενους των διαφόρων εθνών. Για να τους εμποδίσει να χειραφετηθούν και να ενωθούν σε κοινό μέτωπο ενάντιά της. Για να αποσπάσει την προσοχή τους από την ταξική πάλη για την ανατροπή του κεφαλαίου. Στην εποχή του ιμπεριαλισμού, η αστική τάξη χρησιμοποιεί τον εθνικισμό για την προετοιμασία των ιμπεριαλιστικών πολέμων και για να δικαιολογήσει την υποδούλωση άλλων λαών. Επίσης, χρησιμοποιεί τον εθνικισμό και στο εσωτερικό ενός κράτους, όταν το αστικό κράτος είναι πολυεθνικό, ή όταν υπάρχει μεγάλο τμήμα μεταναστών, με δεδομένο το αντικειμενικό γεγονός, σύμφυτο του καπιταλισμού, της ανεργίας, της φτώχειας, της εξαθλίωσης.
Ο εθνικισμός μπορεί και διαδίδεται ή επιδρά σε συνειδήσεις ανώριμες πολιτικά, ταξικά, επειδή ακριβώς υπάρχει το έδαφος ανάπτυξής του από την εποχή των αστικών επαναστάσεων και τη δημιουργία καπιταλιστικών κρατών. Είναι η εποχή περάσματος από τη φεουδαρχία στον καπιταλισμό. Η ανερχόμενη αστική τάξη, προοδευτική τότε, είχε την ανάγκη, προκειμένου να δημιουργήσει το δικό της κράτος, να προσδώσει εθνικό χαρακτήρα, προβάλλοντας το εθνοτικό στοιχείο ως κυρίαρχο, προκειμένου να προωθήσει τις δικές της καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής, ενάντια στις αντιδραστικές τότε φεουδαρχικές. Μπορούσε έτσι να τραβήξει μαζί της όλα τα τότε καταπιεζόμενα από τη φεουδαρχία κοινωνικά λαϊκά στρώματα με αιχμή το εθνικό στοιχείο. Έτσι συγκροτήθηκε το έθνος - κράτος. Για παράδειγμα, η επανάσταση του 1821, ενώ ήταν αστική ως προς το κοινωνικό της περιεχόμενο, έμεινε στην ιστορία ως εθνικοαπελευθερωτική.
Η συγκρότηση του έθνους - κράτους δε σήμαινε ούτε τότε καθαρότητα εθνική, με την έννοια της εθνικής ρίζας, της φυλής κλπ. Βεβαίως, το σημερινό θέμα μας δεν είναι η ιστορική έρευνα για τη διαμόρφωση του έθνους - κράτους. Αν κάνουμε αυτές τις αναφορές, είναι ακριβώς επειδή η «καθαρότητα» του έθνους χρησιμοποιήθηκε από την ιμπεριαλιστική προπαγάνδα, για να υποδαυλίζει τον εθνικισμό και να κάνει πολέμους, φτάνοντας κάποτε να αναγάγει την έννοια του έθνους στην «καθαρότητα» του, όπως επίσης και να δικαιολογεί τους ιμπεριαλιστικούς πολέμους (π.χ., Βαλκάνια) με τη δημιουργία «καθαρών» εθνικών κρατών. Χρησιμοποιεί, δε, ανάλογη προπαγάνδα για τους ίδιους σκοπούς της διαιώνισης του καπιταλισμού, δημιουργώντας και οξύνοντας αντιθέσεις και ανταγωνισμούς ανάμεσα στην εργατική τάξη με βάση την εθνική καταγωγή. Μια ματιά στο «περιούσιο», κατά τη ρήση της Μ. Ολμπράιτ, αμερικάνικο έθνος φτάνει για να γίνει αντιληπτό ότι οι Αμερικάνοι σαν έθνος υπάρχουν στις ΗΠΑ, αλλά αυτό το έθνος απαρτίζεται από Άγγλους, Ιρλανδούς, Αφρικανούς, Λατινο-αμερικάνους, Κινέζους κ.ά. Βεβαίως, η άρχουσα τάξη των ΗΠΑ δε διστάζει να καλλιεργεί τον εθνικισμό («περιούσιο» έθνος οι Αμερικάνοι), για να υποτάσσει τον αμερικάνικο λαό στους ιμπεριαλιστικούς πολεμικούς της σκοπούς.''
